Rewolucja monarchistyczna
Kraj	Kazachstan
Czas trwania	14.06.2013 - 16.04.2015 r.
Strony konfliktu
Republika Kazachstanu	Kazachska Socjalistyczna Republika Ludowa
Kazachska Królewska Armia Rewolucyjna	Kazachska Armia Czerwona
Wynik	Zwycięstwo KKAR ustanowienie monarchii

Rewolucja monarchistyczna w Kazachstanie- wydarzenia mające miejsce w Kazachstanie po Wielkim Zamachu w latach 2013-2015, które doprowadziły ustanowienia monarchii i zdelegalizowania partii komunistycznych.

Sala posiedzeń Mażilisu, gdzie doszło do proklamowania Kazachskiej Socjalistycznej Republiki Ludowej

Wielki Zamach, przeprowadzony w 2012 (-3 RM) spowodował wielkie zmiany na skalę globalną, które objęły także Republikę Kazachstanu. Państwo pogrążyło się w kryzysie politycznym oraz gospodarczym. Rządząca koalicja parti Nur-Otan prezydenta Nursułtana Nazarbajewa oraz różnych ugrupowań prawicowych przygotowywała pakiet reform i zmian w konstytucji, wraz z ogłoszeniem monarchii i obecynm prezydentem jako pierwszym królem Kazachstanu. Sprzeciw partii lewicowych oraz komunistycznych doprowadzały do zamieszek na ulicach Astany, Ałma-Aty oraz innych większych miast. Fatalna sytuacja spowodowała organizację przyśpieszonych wyborów parlamentarnych w maju 2013 r., podczas których środowiska monarchistyczne zdobyły wystarczającą większość, by wprowadzić zapowiadane zmiany. Pierwsze posiedzenie parlamentu zaplanowano na 14.06.2013 r.

Partie lewicowe były zdecydowane nie dopuścić do ogłoszenia monarchii. Zmobilizowane bojówki i sympatycy partii przybywali do Astany, prowokując bójki z sympatykami partii rządzących i policją. Debata w Mażilisie była niezwykle zacięta. Około godziny 16. do gmachu parlamentu wkroczyły uzbrojone oddziały popleczników partii komunistycznej, które aresztowały posłów partii rządzącej i prezydenta. Lider opozycji, Zhambyl Akhmetbekov, proklamował powstanie Kazachskiej Socjalistycznej Republiki Ludowej. Na wieść o wydarzeniach w budynku parlamentu na ulice zaczęli wychodzić mieszkańcy miasta. Doszło do kolejnych starć, w których padli ranni i pierwsi zabici. Ogłoszono generalną mobilizację, lecz wiele oddziałów wypowiedziało posłuszeństwo nowej władzy. Rankiem 15 czerwca rozpoczęły się regularne walki na ulicach Astany, Ałma-Aty i Karagandy.

Sytuacja we wrześniu 2013: kolorem niebieskim zaznaczono tereny zajęte przez monarchistów, a czerwonym zajęte przez komunistów

Walki w większych miastach toczyły się przez cały czerwiec 2013 r. Rewolucja stopniowo ogarniała mniejsze miasta. Dopiero pod koniec sierpnia 2013 r. sytuacja wyklarowała się na tyle, by można było mówić o terenach popierających monarchię i terenach zajętych przez siły lewicowe. Duża część północnej i zachodniej części kraju poparła komunistów, podczas gdy monarchiści zajęli centrum, wschód i południe Kazachstanu. Walki przerodziły się ze starć ulicznych między bojówkami partyjnymi w regularną wojnę domową. Armia zachowała się niejednolicie. Około 40% jednostek poparło monarchistów, podczas gdy zachodnie okręgi wojskowe, stanowiące ok. 25% składu armii wsparło siły komunistyczne. Reszta zdystansowała się od konfliktu politycznego i pozostała w koszarach, a niektóre oddziały, m. in. stacjonujące w Karagandzie, zostały rozwiązane przez dowódców.

Jeden z oddziałów monarchistycznych, okolice Astany, październik 2013

Wraz z nadejściem jesieni siły lewicowe zaczęły przechodzić do ofensywy. Działania nieregularnych formacji kawaleryjskich, szybko się przemieszczających i atakujących z zaskoczenia, spowodowały że sympatycy monarchii musieli się wycofywać. 6 listopada 2013 r. Öskemen zostało zajęte przez komunistów. W połowie grudnia siły monarchistów w rejonie Karagandy i Astany zostały otoczone i odcięte od reszty kraju. Ciężkie walki toczyły się w tych miastach przez całą zimę. Starcia były gwałtowne i zacięte, walczono o każdy budynek. W styczniu siły komunistyczne dotarły do brzegów jeziora Bałchasz, a w marcu do przedmieść Kyzył Ordy. W kwietniu i maju sytuacja ustabilizowała się: większość kraju znalazła się w rękach komunistów. Monarchiści utrzymywali się jeszcze na południu kraju oraz w rejonie Aktau i Astany.

Sytuacja w czerwcu 2014

Milicja monarchistów konserwująca broń, okolice Pawłodaru, wrzesień 2014

Sytuacja zaczęła zmieniać się w połowie roku 2014. Wtedy to monarchiści, dotychczas notorycznie cierpiący na brak broni, rozpoczęli produkcję w fabrykach kierowanych przez Karima Mustafara (dało to początek koncernowi Mustafar). Dowództwo nad monarchistami objęło kilku charyzmatycznych dowódców, przybyła także grupa doradców wojskowych z Rzeczypospolitej. Powstało kilka nowych oddziałów, w tym pierwsze pułki żuawów. 15 sierpnia 2015 ruszyła kontrofensywa KKAR w kierunku Astany i Öskemenu. 6 września pierścień wokół Astany został przerwany. 21 września monarchiści zdobyli Semej, a 28 września Pawłodar. Opór ze strony komunistów słabł, także z powodu niezadowolenia ludności na zajętych terenach. Na przełomie roku Kustanaj został zdobyty przez KKAR. W lutym oddziały lewicowe obwodu aktobskiego zbuntowały się i przeszły na stronę monarchistów. Na początku marca 2015 r. w rękach komunistów pozostały tylko okolice Atyrau, Orału i Pietropawłowska. Do kwietnia większość oddziałów lewicy została rozbita lub złożyła broń.

Sytuacja w marcu 2015

12 kwietnia 2015 r. broń złożył ostatni większy oddział sił lewicowych- licząca ok. 6 tys. żołnierzy Uralska Dywizja Ludowa, broniąca Orału. Na terenach opanowanych przez monarchistów organizowano zabawy, defilady i uroczystości. 16 kwietnia, na uroczystym posiedzeniu Mażilisu (uboższego o 31 aresztowanych posłów komunistycznych i 17 parlamentarzystów, którzy zginęli podczas walk) proklamowano powstanie Królestwa Kazachstanu. Pierwszym królem został dotychczasowy prezydent, Nursułtan Nazarbajew. Tego samego dnia ratyfikowano nową konstytucję, kodeks karny (wraz z zapisami dotyczącymi pozbawienia praw do obrony i delegalizacji partii komunistycznej) i kilka innych ustaw. Rozpoczęto proces odbudowy kraju.

Podczas walk trwających 22 miesiące poległo ok. 190 tys. ludzi (bojowników i ludności cywilnej). Partia Komunistyczna została zdelegalizowana, a w państwie przeprowadzono zapowiadane zmiany w konstytucji i reformy. W Kazachstanie powstały zalążki przemysłu zbrojeniowego (Mustafar), a także tradycja służby w milicji i formacjach nieregularnych. Zdobyte doświadczenie pozwoliło zwyciężyć w Pierwszej Wojnie Obronnej i zapobiec wcieleniu Kazachstanu do Wielkiego Imperium Mongolskiego.

Pododdział KACz na ciężarówce

W okresie między Wielkim Zamachem a wybuchem rewolucji partia komunistyczna systematycznie rozbudowywała swoje bojówki. Do najliczniejszych (ok. 20 tys. członków) należała Czerwona Gwardia Kazachstanu, będąca w pełni umundurowaną i uzbrojoną formacją paramilitarną. Wraz z innymi, mniejszymi zgrupowaniami stanowiła trzon oddziałów lewicy do czasu utworzenia 27 lipca 2013 r. Kazachskiej Armii Czerwonej.

KACz powstała 27 lipca 2013 r. poprzez próby ujednolicenia różnorodnych formacji paramilitarnych, walczących po stronie Kazachskiej Socjalistycznej Republiki Ludowej. Jej trzon stanowiły dawni członkowie Czerwonej Gwardii Kazachstanu. W szczytowym okresie walk (lipiec 2014) liczyła ok. 250 tys. żołnierzy. Broń kupowano za granicą, a mundury były szyte przez lokalne zakłady włókiennicze. Uzbrojenie i wyposażenie poszczególnych oddziałów bardzo różniło się między sobą. Armia dysponowała pewną liczbą armat i samochodów pancernych, oraz przynajmniej 20 pociągami pancernymi. Mimo starań, nie udało się utworzyć sił lotniczych.

W początkowym okresie rewolucji siły monarchistyczne składały się z doraźnie organizowanych milicji ochotników, najczęściej uzbrojonych we własną broń. Słabo uzbrojone i wyszkolone oddziały ponosiły porażki w starciach z posiadającymi pewne przeszkolenie oddziałami paramilitarnymi komunistów. Największą wartość bojową przedstawiały regularne jednostki wojskowe, które przeszły na stronę monarchistów. Niedobory uzbrojenia były uzupełniane przez lokalnych rusznikarzy, takich jak Karim Mustafar, którego działalność doprowadziła do powstania koncernu Mustafar. Niekorzystna sytuacja zaczęła się poprawiać, gdy w marcu 2014 r. rozpoczęto formowanie Kazachskiej Królewskiej Armii Rewolucyjnej.

Kazachska Królewska Armia Rewolucyjna powstała dzięki kilku sprzyjającym czynnikom: dostawom broni z zakładów Mustafar (początkowo pistoletów, od lipca 2014 r. karabinów), utworzeniu formacji lotniczych wyposażonych w samoloty firmy KWS oraz przybycia grupy doradców wojskowych z Rzeczypospolitej. Rozpoczęto formowanie regularnej armii, wyposażonej w artylerię i lotnictwo oraz środki łączności. W szczytowym okresie rozwoju (styczeń 2015) armia liczyła ok. 300 tys. żołnierzy.

Podczas rewolucji pewna liczba Polaków mieszkających w Kazachstanie opowiedziało się po którejś ze stron i wstąpiło do walczących formacji. Szacuje się, że po stronie komunistów walczyło ok. 200 Polaków, a po stronie monarchistów- ok. 600 polskich żołnierzy. W KKAR działała też grupa doradców wojskowych z kraju, licząca ok. 150 oficerów. W październiku 2014 r. utworzono w ramach KKAR Legion Polski, liczący 1200 żołnierzy w trzech batalionach. Wsławił się walkami pod Semejem i Pawłodarem. Został rozwiązany po zakończeniu Pierwszej Wojny Obronnej.

Toczone walki najczęściej przybierały formę krótkich potyczek między niewielkimi oddziałami. W miastach dochodziło do krwawych starć na ulicach i w budynkach, a na prowincji duże znaczenie miały manewry kawalerii. W drugiej połowie rewolucji częściej zaczęto używać lekkiej artylerii i lotnictwa, korzystano też z pociągów pancernych, a szarże kawalerii były wspierane przez samochody pancerne.

• Artykuły na medal
• Historia
• Kazachstan
• Mustafar